Income Certificate

1.उत्पन्न प्रमाणपत्र म्हणजे काय?

उत्पन्न प्रमाणपत्र हे अदिकृत दस्तऐवज आहे, जेएखाद्या व्यक्तीच्या किंवा कुटुंबाच्या वार्षिक उत्पन्नाची माहिती शासनाकडून प्रमाणित स्वरूपात देते. याचा उपयोग विविध सरकारी योजना, शिष्यवृत्ती आरक्षण इत्यादींसाठी होतो.

2. उत्पन्न प्रमाणपत्र का आवश्यक आहे?

उत्पन्न प्रमाणपत्राची गरज पुढील बाबींमध्ये असते:

शैक्षणिक शिष्यवृत्ती
EWS प्रमाणपत्रासाठी
नॉन-क्रीमीलेयर सर्टिफिकेट
शासकीय योजना (जसे की संजय गांधी योजना, श्रावण बाळ योजना)
सामाजिक आरक्षणासाठी

3. महाराष्ट्रात उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी कुठे अर्ज करावा लागतो?

✅ ऑनलाइन:आपले सरकार पोर्टल
✅ ऑफलाइन: तहसील कार्यालय / सेतू केंद्र / Apale Sarkar Seva Kendra

4. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी पात्रता काय आहे?

अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
महाराष्ट्रात स्थायी रहिवासी (15 वर्षे वा अधिक) असावा.
उत्पन्नाचे स्त्रोत स्पष्ट असावेत (नोकरी, व्यवसाय, शेती इ.)

5. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी लागणारी कागदपत्रे कोणती आहेत?

आवश्यक कागदपत्रांची यादी
क्रमांक	कागदपत्राचे नाव	तपशील
1	ओळखपत्र	आधार कार्ड, PAN कार्ड
2	पत्त्याचा पुरावा	मतदान ओळखपत्र, वीज बिल, भाडे करारनामा
3	रहिवासी पुरावा	डोमिसाइल प्रमाणपत्र / शाळा सोडल्याचा दाखला
4	उत्पन्नाचे पुरावे	वेतन तक्ते, IT रिटर्न, बँक स्टेटमेंट, 7/12 उतारा
5	स्वयंघोषणापत्र	उत्पन्नाची माहिती असलेले स्वतःचे पत्र
6	पासपोर्ट साईज फोटो	अलीकडील फोटो

6. उत्पन्न प्रमाणपत्र कोण जारी करतो?

➡️ तहसीलदार / नायब तहसीलदार / उपविभागीय अधिकारी (SDO) यांच्या अधिकृत स्वाक्षरीने प्रमाणपत्र दिले जाते.

7. प्रमाणपत्र मिळण्यास किती वेळ लागतो?

✅ साधारणतः १५ ते २१ कार्यदिवसांच्या आत प्रमाणपत्र उपलब्ध होते,
जर सर्व कागदपत्रे योग्य असतील तर काही ठिकाणी ७ दिवसांतही मिळते.

8. उत्पन्न प्रमाणपत्राची वैधता किती आहे?

➡️ सामान्यतः १ वर्ष किंवा काही योजनेसाठी अर्ज करताना चालू आर्थिक वर्षासाठीच प्रमाणपत्र मान्य असते.

9. कुटुंबाचे उत्पन्न कुठून मोजले जाते?

➡️ अर्जदाराचे व त्याच्या कुटुंबातील सदस्यांचे (आई-वडील, पती-पत्नी, अपारदेशीय मुले) एकत्रित वार्षिक उत्पन्न विचारात घेतले जाते.

10. शेती उत्पन्न असेल तर काय करावे?

➡️ शेती उत्पन्न असल्यास ७/१२ उतारा, पीकपेरा, व तलाठ्याचे प्रमाणपत्र सादर करावे लागते.

11. स्वयंरोजगार किंवा व्यवसायिक उत्पन्न असल्यास काय करावे?

➡️ तुमच्या व्यवसायाचे साधन, दुकान परवाना, बँक स्टेटमेंट, कर भरणा, इत्यादी सादर करावे लागते.पडताळणीसाठी स्थानिक तलाठी अहवाल आवश्यक असतो.

12. ऑनलाइन अर्ज करताना काय काळजी घ्यावी?

सर्व कागदपत्रे PDF/JPEG फॉरमॅटमध्ये स्कॅन करून अपलोड करावीत
फोटो व स्वाक्षरी स्पष्ट असाव्यात
फॉर्म भरताना चुकीची माहिती देऊ नये – अर्ज फेटाळला जाऊ शकतो

13. उत्पन्न प्रमाणपत्राचा उपयोग कोणकोणत्या ठिकाणी होतो?

शासकीय योजना
जात प्रमाणपत्रासाठी
EWS / Non-Creamy Layer साठी
शिष्यवृत्ती / फी सवलती
शासकीय नोकरी अर्ज

14. जर उत्पन्न प्रमाणपत्र फेटाळले गेले, तर काय करावे?

➡️ फेटाळण्याचे कारण समजून घ्या (ऑनलाइन स्टेटसवर पाहता येते)
➡️ आवश्यक त्या दुरुस्ती करून नवीन अर्ज सादर करा

15. EWS किंवा Non-Creamy Layer साठी उत्पन्न प्रमाणपत्र किती गरजेचे आहे?

➡️ दोन्ही साठी नवीन उत्पन्न प्रमाणपत्र अनिवार्य आहे
(विशेषतः मागील आर्थिक वर्षातील उत्पन्न असलेले)

16. जर अर्जदार बेरोजगार असेल, तर उत्पन्न प्रमाणपत्र मिळू शकते का?

होय. बेरोजगार असल्यास अर्जदाराने स्वयंघोषणापत्राद्वारे उत्पन्न शून्य आहे, असे नमूद करावे.
➡️ तलाठ्याचा अहवाल घेऊन तहसीलदार यांच्याकडून प्रमाणपत्र मिळू शकते.

17. माझ्या कुटुंबात कोणीही कर भरत नाही, तरीही उत्पन्न प्रमाणपत्र मिळेल का?

होय. आयकर न भरल्यास देखील प्रमाणपत्र मिळू शकते,
फक्त स्थानिक तलाठी / महसूल अधिकारी यांचा पडताळणी अहवाल आवश्यक असतो.

18. मी एका भाड्याच्या घरात राहतो, तरी उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करू शकतो का?

होय. तुम्ही भाडेकरू असलात तरी उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करता येतो.
➡️ भाडे करारनामा / घरमालकाचे पत्र / पत्त्याचा पुरावा द्यावा लागतो.

19. ऑनलाइन अर्ज करताना “Application Under Scrutiny” असा स्टेटस दिसतो, त्याचा अर्थ काय?

याचा अर्थ, तुमचा अर्ज तपासणीसाठी अधिकाऱ्यांकडे गेला आहे.
➡️ या स्थितीत पुढील 7–10 दिवसांत अपडेट येतो, कधी फोनवर संपर्कही केला जाऊ शकतो.

20. शहरी भागातील अर्जदार व ग्रामीण भागातील अर्जदार यांच्यात काही फरक आहे का?

➡️ दोघांसाठीही प्रक्रिया सारखीच आहे, पण शेती उत्पन्नाच्या तपशीलांची प्रक्रिया ग्रामीण भागात थोडी वेगळी असते.
ग्रामीण भागात 7/12 उतारा, शहरी भागात मिळकत पत्रक अधिक महत्वाचे.

21. माझ्या उत्पन्नात नोकरी व शेती दोन्ही आहेत. अशावेळी काय करावे?

➡️ दोन्ही उत्पन्न एकत्र मोजले जाते.
तुम्ही दोन्ही उत्पन्नाचे पुरावे देणे आवश्यक आहे:

नोकरीसाठी पगार तक्ते / IT रिटर्न
शेतीसाठी 7/12 व पीक पेरा

22. उत्पन्न प्रमाणपत्र कोणत्या भाषेत दिले जाते?

✅ महाराष्ट्रात हे प्रमाणपत्र मराठी व इंग्रजी द्विभाषिक स्वरूपात दिले जाते.
शक्यतो PDF फॉरमॅटमध्ये डिजिटल सिग्नेचरसह दिले जाते.

23. जर उत्पन्न प्रमाणपत्र हरवले तर काय करावे?

➡️ तुमच्या अर्ज क्रमांकाच्या आधारे आपले सरकार पोर्टल वरून पुन्हा PDF डाउनलोड करू शकता.
अथवा तहसील कार्यालयात जाऊन डुप्लिकेट प्रमाणपत्राची विनंती करू शकता.

24. प्रमाणपत्रावर चूक झाली असेल (उदा. नाव, तारीख), तर दुरुस्ती कशी करावी?

➡️ अर्ज क्रमांकासह संबंधित तहसील कार्यालयात जाऊन
“Correction Request” सादर करावी लागते.
काही वेळा, [आपले सरकार पोर्टल] वरूनही दुरुस्ती करता येते (जर पर्याय उपलब्ध असेल तर).

25. Income Certificate साठी अर्ज करण्याची फी किती आहे?

➡️ सरकारी फी ₹79 ते ₹128 पर्यंत असते.

सेतू / CSC केंद्रातून अर्ज केल्यास सेवा शुल्क वेगळे आकारले जाऊ शकते.

26. पती-पत्नी दोघेही नोकरी करत असतील, तर उत्पन्न कसें मोजले जाते?

➡️ अशावेळी दोघांचेही उत्पन्न एकत्रित करून कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न मोजले जाते. दोघांचेही पगार तक्ते / बँक स्टेटमेंट आवश्यक असते.

27. EWS, SEBC, शिष्यवृत्ती, नोकरी अर्ज – सर्वासाठी एकच उत्पन्न प्रमाणपत्र वापरता येते का?

होय, जर प्रमाणपत्र वैध कालावधीत असले, तर एकच प्रमाणपत्र सर्व ठिकाणी वापरता येते.
➡️ फक्त EWS / Non-Creamy Layer साठी, उत्पन्न प्रमाणपत्र मागील आर्थिक वर्षासाठीचे असणे आवश्यक असते.

28. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी कुठे तक्रार करावी लागल्यास काय करावे?

✅ स्थानिक तहसील कार्यालयात संपर्क करा

✅ किंवा आपले सरकार पोर्टल वर “Grievance” विभागात ऑनलाईन तक्रार नोंदवा

29. ऑनलाइन अर्ज केल्यावर त्याचा स्टेटस कसा तपासायचा?

➡️ आपले सरकार पोर्टल ला लॉगिन करून
“Track Your Application” मध्ये अर्ज क्रमांक टाकून स्थिती तपासा.

30. अर्जासाठी कुटुंबाचा परिभाषा काय असतो?

➡️ उत्पन्न मोजताना खालील सदस्य विचारात घेतले जातात:

पती / पत्नी
आई-वडील
अवलंबून अपत्य

संयुक्त कुटुंब असल्यास, दोन्ही पालकांचे उत्पन्न मोजले जाते.

31. जर माझ्या नावाचे कोणतेही उत्पन्न नसले, तरी मी उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करू शकतो का?

➡️ होय. तुम्ही उत्पन्न नसल्याचे स्वयंघोषणापत्र (self-declaration) सादर करून उत्पन्न प्रमाणपत्र मिळवू शकता.
तलाठी / महसूल विभागाकडून याची पडताळणी केली जाईल.

32. जोडप्यांनी स्वतंत्र उत्पन्न प्रमाणपत्र घेतले तर चालेल का?

➡️ नाही. पती-पत्नी यांचे उत्पन्न एकत्रित मोजले जाते.
असे स्वतंत्र दाखले घेतल्यास ते अमान्य ठरू शकतात.

33. जर केवळ शैक्षणिक वापरासाठी उत्पन्न प्रमाणपत्र हवे असेल तर प्रक्रिया वेगळी आहे का?

➡️ नाही. प्रक्रिया एकच आहे, पण अर्जात “उद्देश – शैक्षणिक वापरासाठी” हे स्पष्ट लिहावे.

34. IT रिटर्न न भरल्यास उत्पन्नाचे पुरावे काय देता येतील?

बँक स्टेटमेंट
तलाठ्याचा प्रमाणपत्र
शेजारी / ग्रामसेवक यांचे पत्र
व्यवसायाचे स्वरूप सांगणारे स्वयंघोषणापत्र

35. घरगुती महिला अर्ज करू शकतात का?

➡️ होय. घरगुती महिला स्वतःसाठी उत्पन्न प्रमाणपत्र मिळवू शकतात.
पतीचे उत्पन्न यात विचारात घेतले जाते.

36. कमी उत्पन्न असल्यास कोणत्या योजनांचा लाभ मिळतो?

उदा.

श्रावण बाळ योजना
संजय गांधी निराधार योजना
विविध शिष्यवृत्ती योजना
अन्न सुरक्षा योजनांतर्गत रेशन कार्ड

37. जर उत्पन्नाच्या पुराव्यात फरक दिसत असेल तर काय करावे?

➡️ शक्य असल्यास सर्व कागदपत्रांतील माहिती एकसारखी करा.
अन्यथा, फरक स्पष्ट करणारे शपथपत्र / स्पष्टीकरण पत्र जोडावे.

38. स्वतःचे उत्पन्न नसले तरी कुटुंबाचे उत्पन्न दाखवावे लागते का?

➡️ होय. उत्पन्न प्रमाणपत्रात कुटुंबाचे एकत्रित उत्पन्न विचारात घेतले जाते.फक्त अर्जदाराचे उत्पन्न पुरेसे नाही.

39. ऑनलाइन अर्ज करताना अर्ज सेव्ह का होत नाही?

➡️ शक्य कारणे:

इंटरनेट कनेक्शन समस्या
फॉर्ममध्ये अनिवार्य माहिती अपूर्ण
साईटवर तांत्रिक अडचण

सल्ला: फॉर्म भरताना ब्राउझरमध्ये “Save as Draft” वापरा.

40. महाराष्ट्राबाहेरील उत्पन्नाचा पुरावा स्वीकारला जातो का?

➡️ नाही. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी महाराष्ट्रातील उत्पन्नाची माहितीच विचारात घेतली जाते.जर इतर राज्यातून उत्पन्न मिळत असेल, तर त्याचा तपशील स्वतंत्रपणे नमूद करावा.

41. संयुक्त कुटुंब असल्यास उत्पन्न मोजण्याची पद्धत काय असते?

➡️ संयुक्त कुटुंबात वडील, आई, विवाहित मुले, पती-पत्नी यांचे एकत्र उत्पन्न विचारात घेतले जाते,जोपर्यंत त्यांचे आर्थिक व्यवहार स्वतंत्र होत नाहीत.

42. जमिनीवरील उत्पन्न मोजताना काय पाहिले जाते?

क्षेत्रफळ (एकर/हेक्टर)
पीक प्रकार
सरासरी उत्पादन व बाजारभाव
तलाठीचा पडताळणी अहवाल

43. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज नाकारल्यास त्याविरोधात अपील करता येते का?

➡️ होय. तहसीलदार किंवा SDO यांच्याकडे लेखी अपील करता येते.
तक्रारींसाठी RTI चा देखील वापर करता येतो.

44. एकच व्यक्ती एकापेक्षा अधिक उत्पन्न प्रमाणपत्र मिळवू शकते का?

➡️ नाही. एकाच वैध काळासाठी फक्त एक उत्पन्न प्रमाणपत्र ग्राह्य धरले जाते.भिन्न उद्देशासाठी नवीन अर्ज सादर करावा लागतो.

45. मी अर्ज केला पण SMS आला नाही. काय करावे?

➡️ अर्ज क्रमांक लक्षात ठेवा.
आपले सरकार पोर्टल वर जाऊन “Track Application” पर्याय वापरून अर्जाची स्थिती तपासा.

45. मी जर अर्जदार एकटाच राहत असेल, तर फक्त स्वतःचे उत्पन्न चालेल का?

➡️ होय. जर अर्जदार स्वतः राहत असेल, वेगळा उत्पन्न स्त्रोत असेल आणि कुटुंबापासून स्वतंत्र असेल, तर फक्त त्याचे उत्पन्न मोजले जाऊ शकते.

➡️ त्यासाठी स्वतंत्रपणे राहण्याचा व उत्पन्न स्त्रोताचा पुरावा आवश्यक आहे.

46. जर अर्जदार एकटाच राहत असेल, तर फक्त स्वतःचे उत्पन्न चालेल का?

➡️ त्यासाठी स्वतंत्रपणे राहण्याचा व उत्पन्न स्त्रोताचा पुरावा आवश्यक आहे.

47. जर माझ्या कुटुंबात एकच कमावता व्यक्ती असेल, तरी अर्ज करू शकतो का?

➡️ होय. उत्पन्न कितीही असो, अर्ज करता येतो.
परंतु, उत्पन्न किती आहे हे दाखवावे लागते. संबंधित वेतन पावत्या किंवा शेती उत्पन्न पुरावे द्यावे लागतात.

48. उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी रेशन कार्ड आवश्यक आहे का?

➡️ काही ठिकाणी रेशन कार्ड वैकल्पिक पुरावा म्हणून चालतो, पण बाध्यकारी (mandatory) नसतो.मुख्यतः ते कुटुंब सदस्यांची नोंद दाखवण्यासाठी वापरले जाते.

49. जर उत्पन्नाचे कोणतेच अधिकृत पुरावे नसतील, तर काय करावे?

➡️ तुम्ही तलाठी किंवा ग्रामसेवक यांच्याकडून “उत्पन्न तपासणी अहवाल” (Income Verification Report) घेऊ शकता.
त्यावर आधारित तहसीलदार उत्पन्न प्रमाणपत्र देऊ शकतात.

50. विद्यार्थ्यांना उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी काय विशेष द्यावे लागते?

➡️ विद्यार्थ्यांनी अर्ज करताना खालील बाबी स्पष्ट कराव्यात:

शाळा / कॉलेजचा दाखला (Bonafide Certificate)
कुटुंबाचे उत्पन्न पुरावे
स्वतःचे उत्पन्न नसल्याची स्वतःची घोषणा

51. जर अर्जदार परराज्यातील असला, पण सध्या महाराष्ट्रात राहत असेल, तर अर्ज करता येतो का?

➡️ उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी स्थायी निवासी (Domicile) असणे आवश्यक आहे. जर तुम्ही महाराष्ट्रात 15 वर्षांहून अधिक काळ राहत असाल, तर डोमिसाइल दाखवून अर्ज करता येतो.

52. दैनंदिन काम करणाऱ्यांचे उत्पन्न कसे मोजले जाते?

➡️ दिवसाला मिळणाऱ्या सरासरी मजुरीवरून महिन्याचे आणि वर्षाचे उत्पन्न अंदाजे मोजले जाते.तलाठी / ग्रामसेवक यांचा यावर अहवाल आवश्यक असतो.

53. फॉर्ममध्ये जर चुकीची माहिती भरली गेली तर ती दुरुस्त कशी करावी?

➡️ फॉर्म सबमिट केल्यानंतर माहिती चुकीची भरली असल्यास:

आपले सरकार वरून Correction Request पाठवा
अथवा तहसील कार्यालयात संपर्क साधून दुरुस्ती अर्ज द्या

54. जर उत्पन्न प्रमाणपत्र वेळेत मिळाले नाही तर काय करावे?

➡️ तुम्ही संबंधित तहसील कार्यालयात संपर्क करा.
तसेच [आपले सरकार पोर्टल] वरून “Grievance” विभागात तक्रार नोंदवता येते.
👉 तक्रार नोंदवताना अर्ज क्रमांक व तारीख लक्षात ठेवा.

55. जर अर्ज ऑनलाइन सबमिट करताना Error येत असेल तर?

➡️ शक्य कारणे:

कागदपत्रांचा साईज जास्त असणे
फोटो / स्वाक्षरी स्पष्ट नसणे
ब्राउझरमध्ये Cache समस्या

उपाय:

Google Chrome वापरा
कागदपत्रांचे साईज 200KB पेक्षा कमी ठेवा
Retry करण्यापूर्वी साईट Refresh करा

56. किती वेळा उत्पन्न प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करता येतो?

➡️ एकाच आर्थिक वर्षात सामान्यतः एकदाच अर्ज करावा लागतो
मात्र वैधता संपल्यानंतर नवीन अर्ज करता येतो

57. मुलीचे लग्न झाले असले तरी वडिलांच्या उत्पन्नाचा दाखला चालतो का?

➡️ जर ती मुलगी अजूनही वडिलांच्या घरात राहत असेल आणि त्यांच्यावर अवलंबून असेल, तर चालतो

➡️ पण लग्नानंतर पतीच्या उत्पन्नाचा विचार केला जातो, जर ती त्याच्याबरोबर राहत असेल तर

58. जर उत्पन्न प्रमाणपत्रात वडिलांचे नाव चुकले असेल तर दुरुस्ती करता येते का?

➡️ होय. त्या प्रमाणपत्रासोबत बरोबर माहिती असलेले आधार, शाळा दाखला इ. पुरावे देऊन दुरुस्ती करता येते

➡️ तहसील कार्यालय किंवा CSC सेंटरवर संपर्क करा

59. माझे नाव प्रमाणपत्रात मराठीत चुकीचे आले आहे. इंग्रजीत बरोबर आहे. काय करावे?

➡️ मराठी युनिकोड मध्ये चुका होणे सामान्य आहे.
तरीही, सुधारणा करावी लागते — त्यासाठी अर्ज क्रमांकासह संबंधित कार्यालयात जाऊन दुरुस्ती अर्ज द्या.

60. मी स्वतः अर्ज करू शकतो का, की एजंट/कॉमन सेंटरची मदत घ्यावी लागेल?

➡️ तुम्ही स्वतः आपले सरकार पोर्टल वरून फॉर्म भरू शकता

➡️ अगदी सामान्य स्मार्टफोनवरूनही हे शक्य आहे