FAQ for Caste Certificate

जात प्रमाणपत्र हे महसूल विभागातील तहसीलदार/प्रशासकीय अधिकारी (SDO)/ जिल्हाधिकारी कार्यालयामार्फत दिले जाते.

सरकारी नोकरी, शैक्षणिक प्रवेश, शिष्यवृत्ती, आरक्षण सुविधा, निवडणूक उमेदवारी, विविध शासकीय योजना यासाठी जात प्रमाणपत्र आवश्यक असते.

अर्ज तुम्ही महसूल कार्यालय (तहसील कार्यालय) / महा-ई-सेवा केंद्र / सेतू केंद्र येथे करू शकता.

• अर्जदाराचा ओळख पुरावा (आधार कार्ड, मतदान ओळखपत्र, पॅन कार्ड इ.)
• रहिवासी पुरावा (वीज बील, रेशन कार्ड, भाडेकरार, मालमत्ता कर पावती इ.)
• शाळा सोडल्याचा दाखला (School Leaving Certificate)
• पालकांचे किंवा नातेवाईकांचे जात प्रमाणपत्र (जर उपलब्ध असेल तर)
• जन्म नोंद / शाळेतील नोंद (जात नमूद केलेली असल्यास)
• शपथपत्र (काही प्रकरणात)

साधारणतः 15 ते 30 दिवसांच्या आत जात प्रमाणपत्र मिळते.

होय. अर्जदार www.mahaonline.gov.in किंवा aaplesarkar.mahaonline.gov.in या संकेतस्थळावरून ऑनलाईन अर्ज करू शकतो.

जात प्रमाणपत्र अर्जासाठी शुल्क साधारणतः ₹79 ते ₹128 असते

जात प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर, जर शासकीय नोकरी/शिक्षणासाठी लागले तर ते जात पडताळणी समितीकडे सादर करावे लागते.

होय. अल्पवयीन मुलाच्या पालकांचे कागदपत्रे व शाळेचा दाखला यावर आधारित जात प्रमाणपत्र दिले जाते.

अर्ज नाकारल्यास अर्जदार उच्च अधिकाऱ्यांकडे (SDO/जिल्हाधिकारी) अपील करू शकतो.

जात प्रमाणपत्र हे आयुष्यभर वैध असते. मात्र, नोकरी/शिक्षणासाठी ते जात पडताळणी समितीकडून पडताळून घेणे आवश्यक आहे.

अशा परिस्थितीत साधारणपणे वडिलांची जात ग्राह्य धरली जाते. परंतु काही विशेष प्रकरणात आईची जात देखील विचारात घेतली जाऊ शकते (यासाठी न्यायालयीन निर्णय व शासन नियम लागू).

अशा वेळी संबंधित शाळेकडे शुद्धीपत्र (Correction Certificate) घ्यावे किंवा जन्मनोंद/इतर कागदांवर आधार घ्यावा.

जर तुमची जात महाराष्ट्र सरकारने मान्य केलेल्या आरक्षणाच्या यादीत असेल व तुमचा महाराष्ट्रात कायमचा रहिवास असल्याचा पुरावा असेल तर प्रमाणपत्र मिळू शकते. अन्यथा, फक्त निवास प्रमाणपत्र दिले जाते.

होय. ऑनलाईन अर्ज केल्यावर देखील महसूल कार्यालयात मूळ कागदपत्र पडताळणीसाठी नेणे आवश्यक असते.

प्रथम पोलीस तक्रार (हरवल्याचा अहवाल) करून द्यावा. त्यानंतर जुन्या कागदपत्रांच्या आधारे नवीन जात प्रमाणपत्र मिळू शकते.

जात चुकीची असल्यास नाही. मात्र, नाव, जन्मतारीख, पत्ता यामध्ये चूक असल्यास शुद्धीपत्र व आधार कागदांवरून दुरुस्ती करता येते.

होय. वडील/आई/भाऊ/बहिण/आजोबा/काका यांचे प्रमाणपत्र उपयोगी पडते. पण त्यासोबत स्वतःचे शाळा दाखले, जन्मनोंद इत्यादी कागद द्यावे लागतात.

• तहसीलदाराने दिलेले जात प्रमाणपत्र
• वंशावळ (Genealogy)
• नातेवाईकांची जात प्रमाणपत्रे
• शाळा दाखले (पालक व आजोबा पर्यंत)
• शपथपत्र व इतर पूरक पुरावे

होय, अर्जदाराने स्वतः सही करणे व पडताळणीसाठी उपस्थित राहणे आवश्यक असते. अल्पवयीन असल्यास पालक उपस्थित राहतात.

होय, बहुतांशी प्रकरणात कुटुंबाचा पुरावा म्हणून रेशन कार्ड आवश्यक धरले जाते.

• जात प्रमाणपत्र : तहसीलदार/महसूल विभाग देतो.
• जात पडताळणी प्रमाणपत्र : राज्यस्तरीय जात पडताळणी समिती देतात. हेच प्रमाणपत्र शासकीय नोकरी/शिक्षणासाठी अंतिम मान्य असते.

जात प्रमाणपत्र कोणत्याही वयात मिळू शकते. लहान मुलांसाठी पालकांचे कागदपत्र व शाळा दाखला आधार मानले जातात.

नाव बदलाचा गॅझेट दाखला (Gazette Notification) आणि जुन्या नावाचे कागदपत्र दाखवून अर्ज करता येतो.

हे गंभीर अपराध समजले जाते. अशावेळी चौकशी करून दोन्ही प्रमाणपत्रे रद्द केली जातात व फौजदारी गुन्हा दाखल होऊ शकतो.

• वंशावळ तयार करून
• नातेवाईकांचे प्रमाणपत्र
• शाळा दाखले
• जन्मनोंद इ. आधारावर जात सिद्ध करता येते.

आजोबा, काका, मावशी, भाऊ इत्यादींचे जात प्रमाणपत्र आधार म्हणून वापरता येते.

साधारणतः १५ ते ३० दिवस लागतात. परंतु चौकशीची आवश्यकता असल्यास थोडा अधिक वेळ लागू शकतो.

अर्ज नाकारल्यास अर्जदार उपविभागीय अधिकारी (SDO)/जिल्हाधिकारी यांच्याकडे अपील करू शकतो.

होय. अर्ज मंजूर झाल्यावर आपले सरकार पोर्टल (Aaple Sarkar Portal) वरून प्रमाणपत्र डाउनलोड करता येते.

होय. आता देण्यात येणारे प्रमाणपत्र Digital Signature व QR Code सह दिले जाते. त्यामुळे ते ऑनलाईन पडताळता येते.

शंका असल्यास अधिकारी तपासणीसाठी समितीकडे (Verification Committee) अर्ज पाठवतात किंवा अतिरिक्त पुरावे मागवतात.

होय. अल्पसंख्याक दर्जा मिळवण्यासाठी स्वतंत्र प्रमाणपत्र मिळते, पण ते जात प्रमाणपत्रापेक्षा वेगळे असते.

• खोटी माहिती/कागदपत्रे दिल्यास
• दुसऱ्या व्यक्तीची जात दाखविल्यास
• पडताळणीत खोटे ठरल्यास

वाद प्रलंबित असल्यास प्रमाणपत्र रोखले जाऊ शकते किंवा तात्पुरते (Provisional) प्रमाणपत्र मिळू शकते.

जुनी जमीन नोंदी, सातबारा उतारे, वंशावळ, जुन्या शाळा दाखल्यातील नोंदी, सरकारी नोकरीचे जुने सर्व्हिस रेकॉर्ड इ.

होय, पण विवाहपूर्व नाव व जातीचा पुरावा आवश्यक असतो. तसेच लग्न दाखला जोडावा लागतो.

नाही. नियम सर्वांसाठी सारखे आहेत. मात्र त्यांचे सेवा रेकॉर्ड जातीच्या पुराव्यासाठी उपयोगी ठरतात.

नाही. जात प्रमाणपत्रासाठी थेट सेतू केंद्र / महा-ई-सेवा केंद्र / तहसील कार्यालय येथे अर्ज करता येतो. मध्यस्थांची गरज नाही.

नवीन प्रमाणपत्रांवर अर्जदाराचा फोटो व डिजिटल सही असते.

होय, परंतु त्या राज्यात जर जातीची मान्यता वेगळी असेल तर तिथे पडताळणीसाठी स्वतंत्र प्रक्रिया करावी लागते.

जिवंत असलेल्या पालकाचा पुरावा व मृत्यू दाखला जोडून अर्ज करता येतो.

सामान्यपणे नाही. परंतु गंभीर वादग्रस्त प्रकरणात न्यायालयाच्या आदेशाने होऊ शकते.

अशावेळी अधिकारी चौकशी करतात आणि पुरावा कोणता जास्त विश्वसनीय आहे त्यावर निर्णय घेतात.

नाही. महाराष्ट्रात नोकरी/शिक्षणासाठी महाराष्ट्र सरकारकडून दिलेले प्रमाणपत्र व पडताळणी आवश्यक आहे.

काही वेळा चौकशीसाठी गावातील दोन पंच किंवा नातेवाईकांची साक्ष मागवली जाऊ शकते.

होय, विशेष परिस्थितीत तात्पुरते (Provisional) प्रमाणपत्र दिले जाऊ शकते, पण नंतर पडताळणी आवश्यक असते.

प्रमाणपत्रावरील QR Code स्कॅन करून किंवा आपले सरकार पोर्टल वरून पडताळणी करता येते.

होय, पण विवाहाचा दाखला व आधीच्या रहिवासाचा पुरावा द्यावा लागतो.